Ekofilozofia Henryka Skolimowskiego

Ambitnego i wartościowego zadania przedstawienia nowego światopoglądu - systemu filozoficznego, obejmującą obszar od kosmologii, poprzez etykę, do teorii świadomości, jako podstawy odnowy współczesnej cywilizacji podjął się Henryk Skolimowski
H. Skolimowski Filozofia żyjąca. Eko-filozofia jako drzewo życia. Wyd. Pusty Obłok, W-wa 1993
Na poziomie makro-kosmicznym jest ona zbudowana na kosmologii Teilharda. Eko-kosmologia opiera się tu na siedmiu zasadach. Według najważniejszej - antropicznej, los wszechświata jest związany z losem człowieka, a wszechświat jest tak skonstruowany, że musiał zrodzić inteligentne formy życia. Ewolucja to proces twórczego stawania się. Stała się samoświadoma, dlatego jest świadomością uczestniczącą, wszyscy tworzymy jej uczestniczący umysł. Ukryty porządek świata opiera się złączeniu wszystkich cząstek nawzajem siebie świadomych przedstawionych w teorii Bohma. Jest on czynnikiem ciągłej transcendencji w rozwoju ewolucji na poziomie człowieka. Skolimowski powołuje, jak się wydaje, kluczową dla swojej koncepcji kategorię rewerencji dla życia łączącą elementy etyczny i poznawczy: odwołuje się do współodczuwania jako rozumienia rewerencyjnego. Etyka wynika z inteligentnego odczytania z eko-kosmologii i w niej się zawiera. Autor stwierdza, że nastąpił upadek filozofii współczesnej, gdyż zamiast podążać za holistyczną i organicystyczną filozofią Whiteheada poszła w kierunku wyznaczonym przez Russella: koncepcji analitycznych, matematycznych, a więc atomistycznych. Omawiana eko-filozofia jest:

   1. zorientowana na życie,
   2. zaangażowana na rzecz wartości ludzkich,
   3. jest żywa duchowo,
      Ukryj przypis
      Przez duchowość, którą proponujemy uznać za specyficzny atrybut ludzkiej egzystencji, Skolimowski rozumie stan umysłu, a w istocie stan bytu. Doświadczamy w nim świat, jakby był obdarzony łaską. Doświadczamy go jako tajemnicze miejsce, które dodaje nam otuchy. Doświadczamy świat w jego ponadfizycznych czy transcendentalnych aspektach. Olśnienie pięknem i cudem natury - to pierwsze doświadczenie duchowe. Cała sfera sztuki i jej odbioru jest wyrazem ludzkiej duchowości, podobnie jak kontemplacja poezji. Rewerencja i współodczuwanie, miłość i adoracja to przykłady duchowości. Tradycje religijne są wyrazem tej formy doświadczenia, ale nie wyczerpują wszystkich jej aspektów. Duchowość to przekształcanie tego co fizyczne w to, co ponad fizyczne. To całościowa struktura generująca nasze ponadfizyczne doświadczenie - niemal instrument, który pozwala nam doskonalić się w coraz to większym stopniu. Autor nie wyklucza uznania boskości duchowości.
      Ukryj przypis
   4. holistyczna,
   5. dążąca do mądrości - posiadania właściwej wiedzy,
   6. świadoma problemów związanych z ekologią,
   7. związana z ekonomią jakości życia,
   8. świadoma politycznie,
   9. odpowiedzialna społecznie,
  10. wrażliwa na odpowiedzialność jednostki,
  11. tolerancyjna wobec zjawisk ponadfizycznych,
  12. świadoma problemu zdrowia.

Podkreśla pogwałcenie natury świata i samego człowieka przez ostatnie trzy stulecia ich przemian. Postuluje przeprowadzenie oceny rozumu naukowego i czyni z tego postulatu cel książki. Alternatywą dla aroganckiego humanizmu społeczeństwa industrialnego ma być humanizm ekologiczny. Ewolucja to proces prometejski z wiodącą rolą hubris. W nowej kosmologii formułuje nowy imperatyw moralny zawierający w sobie imperatywy

   1. prometejski (konieczność treanscendencji),
   2. kantowski (cześć dla najwyzszych osiagnięć ewolucji),
   3. ekologiczny (wszelki postęp to postęp duchowy).

Eko-filozofii nie można dowodzić racjami teoretycznymi - trzeba ją po prostu wcielać w strukturę naszego życia. Droga do transcendencji to jednocześnie droga przetrwania. Mądrość to posiadanie wiedzy właściwej dla danego stanu świata, danej sytuacji społecznej, danej artykulacji kondycji ludzkiej. Człowiek ekologiczny kieruje się ku przyczynom źródłowym, a nie ku objawom. "Jesteśmy ulepieni z gliny, ale także z gwiazd i mitów." Mity to ukryte źródła naszej myśli i działania. Skolimowski przekonująco ukazuje mechanizm upadku wartości w XIX wieku, wieku tryumfu nauki, techniki i ekspansji światopoglądu naukowego. Wartości były usuwane jako pozostałości starego świata. Nawet utylitarna zasada największego dobra możliwie dla największej ilości ludzi zostaje zwulgaryzowana: zapewnić największą ilość dóbr materialnych dla możliwie największej liczby ludzi. Trudno w tym miejscu uniknąć bardziej aktualnego komentarza: współcześni koczownicy - obecnie ponadnarodowe korporacje zmieniły ją na zasadę: jak najwięcej dobra dla siebie od możliwie największej liczby ludzi, a u ludzi wytworzyć jak największe zapotrzebowanie na konsumpcję wielkiej różnorodności produktów, w celu ich uzależnienia od niej - pożądania posiadania, dla maksymalizacji zysku tychże korporacji. Z kolei humaniści,
zakorzenieni we wspakulturze: MC i ZS
ograniczając się do zajmowania pokrzywdzonym człowiekiem, a ekologowie koncentrując się na szkodach wyrządzonych przyrodzie przez jej rabunkową eksploatację, nie potrafili twórczo tych perspektyw połączyć. Człowiek ekologiczny kieruje się ku przyczynom źródłowym, a nie ku objawom. Autor zasadniczą wagę przywiązuje do kształtowania się świadomości ekologicznej jako świadomości holistycznej, jakościowej, duchowej, rewerencyjnej,
Na pojęcie rewerencji u Skolimowskiego składają się dwa, wzajemnie związane ze sobą elementy: etyczny i poznawczy. Rozumienie rewerencyjne to inaczej współodczuwanie.
ewolucyjnej i uczestniczącej zarazem.