Ekologia Głęboka

Termin "ekologia głęboka" został użyty po raz pierwszy przez norweskiego profesora Arne Naessa w roku 1973 w filozoficznym miesięczniku "Inquiry". W kwietniu 1984 roku rzecznicy głębokiej ekologii George Sessions i Arne Naess podsumowali swoje piętnastoletnie przemyślenia dotyczące zasad ekologii głębokiej. Sformułowali osiem zasad przystępnie i bezspornie, z nadzieją, że spotkają się one ze zrozumieniem i akceptacją osób o różnych orientacjach religijnych i filozoficznych. Oto te zasady:

1.Pomyślność oraz rozwój ludzkiego i pozaludzkiego życia na Ziemi są wartościami same w sobie niezależnie od użyteczności pozaludzkich form życia dla człowieka.
2. Bogactwo i różnorodność form życia przyczyniają się do urzeczywistnienia tych wartości i same w sobie są wartościami.
3. Ludzie nie mają prawa ograniczania tego bogactwa i różnorodności, z wyjątkiem szczególnych sytuacji życiowych.
4. Rozwój pozaludzkich form życia wymaga zahamowania wzrostu liczebności populacji ludzkiej. Rozkwit życia i kultury człowieka daje się pogodzić z takim obniżeniem.
5. Oddziaływanie człowieka na inne formy życia jest obecnie zbyt duże, a sytuacja ta gwałtownie się pogarsza.
6. Wymaga to poważnych zmian, szczególnie ekonomicznych, technologicznych i ideologicznych. Nowa sytuacja będzie całkowicie odmienna od obecnej.
7. W sferze ideologicznej chodzi przede wszystkim o ograniczenie wzrostu standardu życia na rzecz jakości życia. Wytworzy się głęboka świadomość różnicy między tym co ważne i najważniejsze.
8. Ci, którzy zgadzają się z powyższymi zasadami, powinni czuć się zobowiązani do podjęcia pośrednich lub bezpośrednich działań na rzecz wprowadzenia w życie tych niezbędnych zmian.

Poniżej przytaczam słowa profesora Arne Naessa wypowiedziane w Bielsku-Białej, w roku 1992, podczas publicznego spotkania w galerii BWA. Stanowią one komentarz do ośmiu podstawowych zasad ekologii głębokiej.

Punkt pierwszy: Każda żywa istota posiada wewnętrzną wartość. Niezależnie od tego, czy w wąskim rozumieniu istota ta jest człowiekowi użyteczna, czy wydaje mu się potrzebna, czy też nie. W każdej żywej istocie zawiera się część nas samych i kiedy mówimy o Jaźni przez duże "J" oznacza to, że wszystko co żyje jest częścią nas. Kiedy mówimy o ochronie środowiska, to wprowadzamy podział na nas i coś na zewnątrz nas - środowisko. Dlatego lepiej jest mówić "ekologia" niż "środowisko". Kiedy myślimy i mówimy w kategoriach ekologii to mówimy o jednym, niepodzielnym systemie, którego częścią jesteśmy, a nie ustawiamy się w roli obserwatora, czy nadzorcy jak to się często zdarza w odniesieniu do ochrony środowiska.

Punkt drugi: Różnorodność biologiczna życia również posiada wartość samą w sobie. Zapytacie dlaczego mnóstwo form ma mieć wartość, a nie akurat te, które nam się podobają, do których przywiązaliśmy się? A jednak, chociaż komuś może się to wydawać trudne, musimy dostrzec rzeczywistość każdej istoty, każdej roślinki. Kiedy naprawdę ją widzimy, wówczas trudno nam którąkolwiek odrzucić. Dzieci zwykle łatwiej współodczuwają z innymi istotami, mają z nimi bliski kontakt, ale wkrótce wszystko zaczyna zależeć od warunków, w jakich przebywają i od rodziców. Często rodzice postępują w sposób nieuważny, niszcząc i zużywając rzeczy dookoła siebie, traktując przedmiotowo żywe istoty. Chcę przy tej okazji zwrócić uwagę, jak ważną rolę odgrywa edukacja. Jak ważna jest szkoła, która niestety dostarcza mnóstwo bardzo złych przykładów ucząc abstrakcji, wielu biologicznych terminów do zapamiętania, a nic nie mówiąc o cudzie i niezwykłości życia. Bogactwo i różnorodność jest cudem, wartością bez względu na to czy z ludzkiego punktu widzenia wydaje się nam użyteczna, czy też nie.

Punkt trzeci: My, ludzie, nie mamy prawa zmniejszać bogactwa i różnorodności życia, z wyjątkiem sytuacji, kiedy musimy zaspokoić nasze niezbędne potrzeby życiowe. Czym one są? Ktoś może powiedzieć, że dla niego koniecznością życiową jest samochód, bo bez niego straciłby pracę. A jednak samochód nie jest niezbędnym elementem życia, ponieważ przez odpowiednią politykę można doprowadzić do sytuacji, w której nie byłby potrzebny.

Punkt czwarty: Nasze oddziaływanie na ekosystem jest zbyt duże, zbyt mocno ingerujemy w środowisko naturalne i ta ingerencja musi zostać zredukowana. Jeżeli kraje biedne będą chciały osiągnąć poziom krajów najbogatszych, to może się to stać tylko przy jeszcze dużo większej ingerencji w ekosystem. Tutaj doszliśmy do polityki, ponieważ biedne kraje nie są w stanie zmienić swojej sytuacji bez pomocy krajów bogatych. Kraje bogate powinny więc pomagać mniejszościowym grupom stającym w obronie przyrody.

Punkt piąty: Byłoby lepiej dla ludzi i znacznie lepiej dla wszystkich innych mieszkańców Ziemi, gdyby ludzi więcej nie przybywało. Kwestię tę musimy jednak wyrażać bardzo delikatnie. Słowa te wywołują ogromny sprzeciw i bardzo poruszają ludzi. W związku z tym ja sam przestałem mówić o spadku populacji człowieka. Niemniej jednak potwierdzam, że dla ludzi i wszystkich innych istot byłoby lepiej, gdyby było nas mniej. Dzisiaj możemy sugerować zmniejszenie tempa przyrostu naturalnego. Mowa tu oczywiście o procesie bardzo powolnym i długim. W miarę starzenia się społeczeństw zachodnich należy stwarzać możliwości, by dzieci i ludzie starzy mogli przebywać w pobliżu. Dzieci mogą nas bardzo wiele nauczyć. Również my sami musimy trochę bardziej stać się dziećmi. Pamiętajcie jednak, że ekologia głęboka jest formą troski o świat, roztaczania opieki i nie ma w niej miejsca na żadną rewolucję.

Punkt szósty: Wymaga to poważnych zmian politycznych, ekonomicznych, ideologicznych i technologicznych. Punkt szósty mówi o potrzebie zmian polityki światowej.

Punkt siódmy: Zmiana ta powinna iść w kierunku ukazywania wyższej jakości życia w miejsce wyższego standardu, do czego, niestety, dążą współczesne cywilizacje. Mamy skłonność do luksusu, jednakże luksus nie powinien oznaczać kupowania wciąż nowych rzeczy. Luksusem może być nasze właściwe, codzienne życie.

Punkt ósmy: Jeżeli zgadzasz się z tym, co było powiedziane wcześniej, wówczas jesteś zobligowany do postępowania,